KOLDO MARTÍNEZ: "EUSKARAK NAFARROAN DUEN EGOERA ERABAT IRRAZIONALA DA"

Espainiako Gobernuak, Europako Batasunera igortzeko asmoz, euskararen egoeraren berri ematen duen 2006-2009 aldiko txostena osatu du, eta gogor kritikatu du Koldo Martinezek (1953, Eskoriatza, Gipuzkoa), EKE Euskara Kultur Elkargoko presidenteak. Martinezen irudiko, funtsezko gaiak jorratu beharrean, datuetan galtzen da, euskara Nafarroako hizkuntza ere badela aitortu gabe. Euskararen egoera baino gehiago,Euskarabidearen «jarduera memoria» ematen duela, eta «behin eta berriz betetzen ez denaren kronika» jasotzen duela adierazi du, txostenaren inguruko lehen hausnarketan; hala ere, zehaztu du mila orriko txostena dela eta sakonki aztertzeko denbora beharko dela.

Zer esaten da Espainiako Gobernuak euskararen inguruan kaleratu duen txosten horretan?

Txostena baino gehiago, inoiz amaitzen ez den entziklopedia da, mila orrialde inguru baititu. Beraz, horiek denak aztertzeko denbora beharko dugu. EKEn Nafarroari dagokion atala aztertu dugu; badira Araba, Bizkai eta Gipuzkoari buruzkoak ere. Nafarroako kasuan, esaten da D ereduan zenbat ikaslek ikasten duten. Baina datu hori soil-soilik emanez ez da funtsean ezer esaten.

Zer informazio falta zaio idazkiari?

D ereduan ikasten duten ikasleen datuak ematean, adibidez, ez da esaten eredu horrek azken urteetan Nafarroan izan duen garapenaz ezer. Ezta ere Nafarroako Gobernuak euskarazko eredua sustatzeko ezer egiten duen ala ez. Txostena, azken finean, memoria antzeko bat da, datu pila bat ematen ditu; baina, gure ustez, ez du egiten benetan egin behar lukeena. Esaterako, euskararen garapenean Nafarroako Gobernuak egin duenaz ez da ezer esaten.

Zuek aldarrikatu duzue euskara ere Nafarroako hizkuntza dela. Txostenak aintzat hartzen du hori?

Txostenak Nafarroan euskarak dituen hiru eremuak aipatzen ditu behin eta berriz, baina ez du behin ere esaten euskara Nafarroako hizkuntza propioa dela. Gure ustez, agian, hor egon daiteke Nafarroako eta Espainiako gobernuen euskararekiko jarreraren muina. Nafarroako Gobernuak euskara ez du Nafarroako hizkuntza propio gisa ulertzen. Izan ere, euskara ez da ofiziala maila berean Nafarroa osoan.

Nafarroan euskarak duen zonifikazioa dela-eta D ereduan ikasteko zailtasunez zer dio?

Guretzat, Nafarroako sare publikoan haurrek euskarazko ereduan ikasteko dituzten zailtasunak oso errealitate mingarria dira. Dena den, azken txosten hau Europakoa da. Era horretako idazkietan, halako kontu txikiak ez dira jasotzen. Baina adituek Nafarroako eta Espainiako gobernuei egin dizkieten gomendioen arteko bosgarrenak argi eta argi dio Nafarroako Gobernuak bultzatu eta lagundu egin behar dituela eremu ez-euskaldunetik eremu mistora igaro nahi duten udalak. Hori ez dute bete, begira bestela zer pasatu zen CDNko kontseilariekin.

Nafarroako Gobernuak benetan txostenak dioen bezala euskara sustatu eta babestu egiten du?

Argi eta garbi dago ezetz. Arrazoiak milaka daude. Nafarroako Gobernuak ez du euskara hizkuntza propio gisa ikusten. Are gehiago esango nuke, euskara mehatxu bat bezala sentitzen du, eta horregatik egiten du egiten duena, eta horregatik ez du egiten egiten ez duena.

Nola aztertzen du Euskarabidearen lana?

2006an, Europako Hizkuntza Gutxituen Eskutitza igorri zenean, Euskarabidea sortu berria zen, eta ontzat eman zuten sorrera hori orduan. Oso ibilbide motza zuen, eta oso zaila zen jakiten Euskarabideak zer-nolako eragina izango zuen euskararen sustapenean eta beste hainbat faktoretan. Gaur egun argi esan behar da Euskarabidearen lana eskasa izan dela, eta ez dituela bere sorrerako helburuak lortu .

Iaz euskarazko hedabideekin gertatu zenaz zerbait esaten da?

Europako Batasuneko adituek egindako gomendioen artean hori zegoen: euskarazko komunikabideak sustatzea. Kontuan hartu behar da iaz Nafarroako euskarazko hedabideek ez zutela bertako gobernuaren eskutik zentimorik ere jaso. Eta horrek izugarrizko iskanbila sortu zuen, besteak beste, aditu horiek egindako gomendioari entzungor egin zitzaiolako.

Zer zentzu du Espainiako eraikin publikoetan euskarazko idazkiak badirela esateak?

Nafarroan oso gutxi egiten da euskararen alde, eta, orriak betetzeko asmoz, denetik sartu dute. Horregatik aipatzen dute, besteak beste, Madrilgo Arte Museoan euskarazko hainbat idazki daudela, edota Moncloako webgunean zenbait atal euskaraz daudela. Dena den, horren atzean hainbat gauza daude. Nafarroako Gobernuko kontseilariek ez dute euskararik erabiltzen, legeak ez dituela behartzen argudiatuta. Agintari horiek balira lehen aipatutako erakundeetako buru, egoera bestelakoa litzateke.

EKEren ustez, zein da Espainiako Gobernuak txostenean funtsean izan beharko lituzkeen elementuak Nafarroan euskarak duen egoera islatzeko?

Nafarroan euskarak egun duen egoera erabat irrazionala da. Baina okerrena da hainbat lagunentzat egoera irrazional hori normalizatuta dagoela. EBko hizkuntza gutxituetako adituek emandako gomendioak betetzeko, ezinbestekoa da Nafarroako Gobernuak zer egin duen eta zer ez aipatzea. Horrek izan beharko luke azken txosten horren funtsa.

Naiara Elola (Berrian)